Materials Lab. Fernanda Fragateiro

Fernanda Fragateiro  outorga unha dimensión poética á documentación. Faino dunha maneira densa, aínda que paradoxalmente leve na súa presentación. A fraxilidade de moitas das súas obras extrapólase aquí ao concepto, a unha obra onde o importante é o relacional. Porque Materials Lab é unha sorte de antimonumento, unha cuestión aberta ou destapada que permite distintas derivacións do pensamento para conformar novos modos de entender os seus traballos e, nun sentido máis amplo, o mundo. Para iso, axunta o pre-discursivo co post-discursivo; a obra queda no medio e é agora o que se encripta, o que se nos escapa. Como un quebracabezas sen imaxe definitiva, onde o baleiro actúa como causante. Porque en Materials Lab a documentación é unha obra en si mesma. A artista expón novos enigmas con pistas que, lonxe de revelar definitivamente o misterio, expándeno para levar ao espectador a unha serie de encrucilladas, entre o que se lembra e o que se esquece, entre o que se escava e o que sobrevive na superficie.

Resulta interesante cando os artistas deixan emerxer o mergullado. Nos últimos anos propagouse a necesidade de expor dispositivos capaces de revelar as documentacións ou métodos dos artistas para chegar a unha obra final que, cada vez resulta menos fixa e máis performativa. Porque a forma dun traballo pode cambiar continuamente e non só a ollos do espectador. É algo que advertimos neste arquivo continuo que outorga outras vidas a obras virtualmente terminadas pola artista. Por suposto, non falamos tanto de revolucionar as técnicas como de revitalizar os formatos e, neste sentido, Fernanda Fragateiro consegue outorgar o status de work in progress ao conxunto do seu traballo, pensando o sentido dos obxectos, as historias que foron investigadas e as que o puideron ser. O pechado aquí esnaquízase e devólvenos ao lugar da aprendizaxe, da experimentación. En palabras da artista, “trabállase co significado como material e úsase o material como significado”.

Materials Lab é tanto unha obra aberta como unha obra en suspensión. Materiais como fíos, recortes de revistas, fotografías, cadernos, fragmentos de muros, debuxos-texto ou mesmo pinceladas, constrúen unha especie de arquivo persoal aberto ao mundo. Máis aló dos achados e os materiais seleccionados resulta importante valorar os baleiros, o que queda entre parénteses. Ir máis aló das palabras, das imaxes, é embarcarse na aventura da creación. Por iso é polo que a importancia do que se desfai, do que se desenfía, do que non se acaba de producir, é tamén parte da ecuación da arte, como a parede que soporta os cadros, ese contexto que moitas veces acaba converténdose en contido. O ausente permite auscultar o que se ve, darlle sentido, provocar tensións. Porque estas caixas que conteñen materiais son tamén caixas que son quen de albergar eses baleiros. En Materials Lab se nos fala de materiais e imaxes, pero sobre todo, fálasenos do tempo, da memoria, do proceso. Estas caixas, antes de nada, son espazos intersticiales, superficies de tránsito entre o interno e o externo. As presenzas son mínimas e a experiencia “ infraleve”. O espectador debe deixarse levar, espremendo ao máximo a poética da imaxe como observación e esa capacidade de transitar as distintas escalas, os tempos. É a información como campo abismado, como revelación paradoxalmente imposible.

Fernanda Fragateiro  abócanos a un exercicio paciente que como gran parte da arte contemporánea susténtase en procesos de descontinuidade. Aquí os materiais son gretas á vez que escenarios, posibilidades. A enerxía deriva do choque, pero tamén da omisión. O coñecemento constrúese de maneira activa como en calquera experiencia de colaxe, tan consustancial tamén á arte contemporánea. A xanela sempre está entreaberta, pero nunca completamente aberta porque xamais poderemos aprehender a historia e a arquitectura do traballo dunha maneira completa.

No seu Materials Lab todo se comprime. A narrativa conxúgase desde o enigmático, desde o quebradizo. Fernanda Fragateiro  proporciona un espazo para a experiencia e móstranos os ocos que deixa o sentido literal. Por iso é polo que estes traballos formulan un vocabulario propio próximo á poesía visual, ou á documentación poética. O que se nos presenta é un enunciado, minimalista, poético, denso, sedutor, quen de actuar como resonancia da experiencia artística e, por que non dicilo, de desarticular os límites e as normas da arte para coquetear co indicible, co que se oculta á vista, na superficie, con inesgotable capacidade de incitación.

Entendemos así que unha obra é unha dialéctica de cruces, unha sorte de tecido aberto a diferentes interpretacións. Materials Lab configúrase como un arquipélago de conceptos que se nos ofrecen como gretas do sentido, como dobras do coñecemento. A información ofrécese á vez que se retrae, que se concentra. Formalmente, preséntase como unha sorte de minimalismo poético, pero realmente obedece a unha serie de capas, como un palimpsesto infinito que nos leva a unha trama sempre inconclusa e á procura de novas lecturas. Porque o próximo se conxuga co encriptado e os materiais e as imaxes deveñen ao tempo un territorio de sombras que hai que interpretar.

Fernanda Fragateiro  incita a mirar a través do traballo e non tanto para a obra en si. O que se propón é, por tanto, unha lectura capaz de deslizarse entre as gretas para aprehender o aparentemente aleatorio, o alternativo, o transversal. Sen dúbida, é esta unha afortunada procura do experiencial e o relacional que non camiña afastada das súas intencións en obras anteriores como Caixa para guardar o vazio (2005), un paralelepípedo de madeira que pode funcionar aberto ou pechado, hermético pero con xanelas e capaz de abrirse ao exterior como quen abre os caixóns dun armario. O sensorial e o performativo expanden a súa condición monolítica e lévannos a habitalo desde a experiencia. No fondo, é tamén o que nos propón en Materials Lab. En ambos os casos trátase de explorar, de habitar a obra, de aprehender o táctil desde o fragmentario, desde o penetrable, desde o participativo. Todo suxire o paso a outra cousa, entre o representado e o real, entre o interno e o externo, entre o material e o procesual. O espazo prolóngase e o espectador especula.

Porque o realmente clave para Fernanda Fragateiro é o proceso desa conversa, como agora ocorre co diálogo entre materiais. Porque como sinalará Josef Albers, non se pode poñer unha cor á beira doutra sen cambialas ambas, e o mesmo sucede nesta escavación arqueolóxica que son os Materials Lab. A arte como performativo estrañamento incesante para co mundo.