Miguel Vieira Baptista. O Pássaro e o Elefante

Se algo seduce no traballo de Miguel Vieira Baptista é a súa maneira de deseñar en voz baixa. Algo así como se tratase de adelgazar o deseño, de quitarlle materia para gañar en silencio e contención. Opera así como un escultor, engadindo capas ou construíndo ao eliminalas, convocando o misterio desde o fráxil, asumindo secuencias sinxelas e o que queda entre elas, os seus baleiros, algo que resulta patente na súa maneira de expor as mostras. Entendo que se achega á esencialidade de Morandi, procurando a súa levedade, a súa cadencia, a súa maneira harmónica de repetir silenciosamente unha forma, algo que sobre todo está latente nos seus mobles. Así, algúns deles revelan as posibilidades da cor con singular delicadeza, ata conxugarse como enigmáticas naturezas mortas.
Miguel Vieira Baptista é un deseñador que ademais da función traballa a súa calidade estética, a forma bela. Con humor mesurado, afina cada detalle traballando obsesivamente unha forma que non acaba sendo moi distinta do que foi o seu propio debuxo xerminal, a acción primeira de proxectar e imaxinar ese obxecto. Porque os detalles, sutís e oportunos, nunca distraen ao observador, porque se enfocan e converxen no obxecto coma un todo. Son inocentes, pero vigorosos. É o detalle e a colocación dese obxecto, a súa localización no lugar, o que consegue atraer e abismar cara ao abstracto a nosa mirada, para transformar o cotián en algo poético e subversivo. Como aquela premisa de Perec que definía como infraordinario e que consistía en cuestionar o que parece que deixou de asombrarnos para sempre. Unha mesa. Unha cadeira. Un bol. Un armario. Unha luz.
Transponer a escala, converter o pequeno en grande ou o grande en pequeno, é unha maneira efectiva de pervertir a nosa contemplación do cotián. Porque unha das primeiras preguntas que nos podemos facer ante esta nova serie de Miguel Vieira Baptista é se se trata dunha maqueta encima do seu produto final ou se é o modelo o que se crea a posteriori. Noutras palabras, se aquí chegou antes o ovo que a galiña. É coma se o seu autor quixese introducirnos no propio proceso de creación dun obxecto e as súas vicisitudes. Porque unha das achegas máis oportunas ao deseño contemporáneo da serie O PÁSSARO E O ELEFANTE, é como as pezas que a compoñen conseguen reflexionar dunha maneira rigorosa sobre o proceso de deseñar tendo ao mesmo tempo a súa base no humor, abreviado e temperado, pero humor en definitiva. Algo así como un gag, capaz de coquetear co absurdo do cotián mesas sobre mesas, cadeiras sobre cadeiras, etc , para convocar o estraño desde o familiar. Coma se se tratase de aforrar na linguaxe a palabra “gag” garda relación coa acción de amordazar, de poñer algo na boca que impida falar , rumoreando, coa sutileza de quen está máis preocupado co feito de temperar as proporcións que de falar en voz alta, coma se tratase de afinar un piano.
Penso naquilo que Theodor Lipps aseveraba sobre a brevidade do chiste: “di o que ha dicir, non sempre en poucas palabras, pero si en menos das necesarias”. Menos é máis. Silencio, claridade. Por iso é polo que o traballo de Miguel Vieira Baptista é artesanal, desde o debuxo que proxecta ao obxecto final. É a súa maneira de provocar, como cando debuxa nas esquinas ou nos pliegues da arquitectura. O desafío búscase desde o xesto sinxelo, desde a máis leve desviación da norma, o que xera unha fisura na percepción que nos convida a pensar, a ir un pouco máis aló. Porque o mundo está repleto de detalles que non conseguimos aprehender e por iso é polo que estes nos toquen, porque alteran o asumido. Miguel Vieira Baptista confesou que cando era pequeno xogaba a transformar o espazo da súa casa; os seus pais saían e cando volvían atopaban todo diferente. Iso explica o estado de tensión, de vibración dos seus obxectos, moitas veces en equilibrio, entre o acougo e a declinación. Sentimento e razón. Imaxinación e memoria. Todo referencia a algo, pero cada nova historia, cada vez que un paxaro póusase sobre un elefante, a escena transfórmase radicalmente, aínda que ambos continúen falando unha mesma linguaxe.
Por iso é polo que o debuxo funciona en moitos casos como arquivador de memorias. En O PÁSSARO E O ELEFANTE é unha idea latente desde o 2005 rescatada para xerar unha nova serie, seguramente a máis concentrada, en tanto que todos os obxectos responden a unha mesma idea. Son pezas de autor, cunha tirada de cinco exemplares, que funcionan como prototipos e preséntanse por primeira vez e de maneira exclusiva en DIDAC. Porque para Miguel Vieira Baptista a razón é algo previo que permitiu converter estes obxectos en algo excitante para a mirada. Pero é unha relación vicaria, a do intelectual co emocional, a do pensamento estruturado e a tensión final, o que realmente importa. Por iso é polo que entre as súas afinidades electivas atopamos a Jasper Morrison e Dieter Rams, a cultura anglosaxona, a xermánica ou a xaponesa, ou Nathalie du Pasquier, porque non se trata de nomes nin de correntes, senón de temperaturas.

Miguel Vieira Baptista (Lisboa, 1968) é actualmente un dos nomes máis recoñecidos no panorama do deseño portugués. Tras estudar na Universidade IADE de Lisboa, graduose en Deseño de Produto pola Glasgow School of Art en 1993. Desde 2000 combinou a súa actividade principal como deseñador de produto para marcas como Asplund, Authentics, Kvadrat, Materia ou Vista Alegre con numerosas exposicións e o deseño de interiores para clientes como Fundación EDP, Experimentadesign, ModaLisboa Semana da Moda de Lisboa ou Renova. Desde 2003, Miguel Vieira Baptista comezou a producir e expoñer periodicamente pezas de edición limitada para galerías como Loja da Atalaia, Cristina Guerra, Marz, Appleton Square, Gabinete e agora para a Fundación DIDAC. Tamén foi comisario de exposicións como a “Dieter Rams Haus” presentada en 2001 no Centro Cultural de Belém. Como profesor, imparte o curso de Deseño Industrial en ESAD-CR en Caldas da Rainha desde o ano 2000. As súas pezas forman parte de importantes coleccións privadas e públicas como o Museo de Deseño e Moda, MUDE Lisboa, Colección Francisco Capelo. En 2013 foi galardoado co Audi Mentor Prize pola & W en Colonia por recomendación dos irmáns Ronan e Erwan Bouroullec.
Texto David Barro